Գիտե՞ք, թե,,,

Եկեղեցական տարվա տոներին նվիրված հանդիսավոր երգաշարքերն ամփոփող հայկական միջնադարյան ձեռագիր խա-զավոր մատյան։ Գանձարանի երգաշար-քերի կամ գանձաշարքերի ստեղծումը վերագրվում է Գրիգոր Նարեկացուն։ Ի տարբերություն Շարակնոցի երգերի, Գանձարանի երգերը ազատ էին ութ ձայնի կանոններից։ Գանձաշարքը սովորաբար ներառում է 2-4 միավոր՝

1․ Շարքը բացող բուն գանձը, որը սերում է հնագույն երգվող քարոզից, պատմում է տվյալ տոնի առանցք հանդիսացող իրադարձության կամ անձի մասին։

2. Տաղը հուզական մոտեցում է արտահայտում գանձում նկարագրվող իրադարձության հանդեպ։

3. Մեղեդին ավելի է խորացնում շարքի հուզական տրամադրությունը։

4. Փոխը կամ հորդորակը ամփոփում և ունկնդրի հիշողության մեջ ամրացնում է արտա-հայտված գաղափարներն ու տրամադրությունները։

Գանձարանը որոշակի կառուցվածք ունեցող երգարան-ժողովածու է, որը ձևավորվել է, հավանաբար, 10-11-րդ դարերում։ Նրանում առավելապես արտացոլված է հոգևոր հիմներգության, տաղատիպ ժանրերի բուռն ծաղկումը 10-14-րդ դարերի։ Հին կամ նախնական խմբագրության (մինչև 14-րդ դարի վերջ) Գանձարաններում զետեղված են միայն գանձեր կամ՝ գանձերն ու տաղերը հանդես են գալիս առանձին բաժիններով (ինչպես, օրինակ Մատենադարանի ձեռագրեր դարան 4068 և Փարիզի ազգային գրադարանի ձեռագրերի դարան 79 1241 թվականի վերջինս հնագույնն է պահպանված Գանձարաններից)։

Հետագայում նույն տոնին ձոնված գանձը, տաղը, մեղեդին և փոխը զետեղվել են արդեն համապատասխան շարքերով։ Գանձարանում բովանդակում է հայ միջնադարյան նշանավոր և անհայտ երաժիշտ բանաստեղծների թողած հարուստ ժառանգությունը, որը խազերի բանալու կորստյան պատճառով իր մեղեդիական բաղադրիչով մեզ է հասել հատուկենտ նմուշներով։

Գանձարանի ձևավորման և հարստացման գործում կարևոր դեր են խաղացել Գրիգոր Նարեկացին (X դար), Ներսես Շնորհալին (12-րդ դար), Կոստանդին Սսեցին (XIII դար), Մխիթար Այրիվանեցին (XIII դար), Գրիգոր Խլաթեցին, որի խմբագրած Գանձարանով XV դարը եզրափակվել է ժողովածուի զարգացման նախորդ շրջանը։

Տեղեկություններ են պահպանվել որոշ հեղինակների, նրանց թվում՝ Գրիգոր Նարեկացու և Մխիթար Այրիվանեցու անհատական Գների մասին։ Ուշ միջնադարում Գանձարանին բնորոշ է աշխարհականացման միտումը, զուտ ծիսական կիրառություն կամ ժողո-վրդական ծագում ունեցող ստեղծագործությունների թափանցումը (այսպես կոչված՝ մեռելաթաղի գանձեր, պսակի տաղեր են)։ Տաղարանի երևան գալով՝ Գանձարանը աստիճանաբար կորցրել է իր նախնական նշանակությունը և դուրս մղվել գործածութ-յունից։ Ստեղծված բազմաթիվ ուշագրավ Գանձարաններից հիշատակելի են Մատե-նադարանի ձեռագրեր դարան 7785, XIV դար, Ղրիմական ձեռագիր, դարան 3503, 1394 թվական, Սիսիական ձեագիր, դարան 5521, XV դար, Աղթամար, Երուսաղեմի Սրբոց Հակոբյանց վանքի մատենադարանի ձեռագիր դարան 231, XIII դար։