Սերգեյ Մերկուրովի ստեղծած մոնումենտալ քանդակները կանգնեցվել են խորհրդային գրեթե բոլոր հանրապետություններում, բայց քանդակագործի ամենահայտնի հավաքածուն նրա կյանքի ընթացքում մահացած մարդկանց ու համաշխարհային առաջնորդների հետմահու դիմակներն են, որոնց թիվը գերազանցում է 300-ը։ Դրանց մեծ մասի կրկնօրինակները պահվում են Սերգեյ Մերկուրովի տուն-թանգարանում, որը գտնվում է Գյումրու Ժողովրդական ճարտարապետության ու քաղաքային կենցաղի թանգարանի անմիջական հարևանությամբ։​

Քանդակագործ Մերկուրովի մասին շատ-շատերը գիտեն, բայց քչերին է հայտնի, որ նա նաև գրել է: Մերկուրովը ոչ միայն լավ քանդակագործ է եղել, այլ նաև ուժեղ գրող: Թանգարանում ցուցադրված է մի գիրք, որը, ճիշտ է, հրատարակել է Մերկուրովի ծոռը, բայց գրել է քանդակագործը: Շատ լավ գրիչ է ունեցել ու այդ գործերին «քանդակաբար» է մոտեցել: Գիրքը նվիրված է այդ ժամանակների հայտնի մարդկանց: Հեղինակը մտադիր էր գիրքը վերնագրել «Քարե հրեշտակներ»: «Քարե հրեշտակներն» ունեն իրենց նախապատմությունը: Փոքր հասակում Մերկուրովի մայրը որդուն միշտ տարել է եկեղեցի ու, ցույց տալով եկեղեցու հրեշտակների քանդակները, վախեցրել է որդուն. «Նայի՛ր, եթե քեզ լավ չպահեցիր, այս հրեշտակները քեզ կտանեն»: Եվ այդ հրեշտակները միշտ ուղեկցել են տղային:

Ասում են նաև, որ Մերկուրովի մոտ մահացածների հանդեպ «հետաքրքրությունը» դեռ մանուկ հասակում է զգացվել։ Նրանց տունը գտնվում էր Ալեքսանդրապոլի հին գերեզմանների մոտ, ու տղան հաճախ տանից փախչում ու գնում էր գերեզմանոց՝ տեսնելու, թե ինչպես են այնտեղ վարպետները տապանաքարեր պատրաստում: Մերկուրովը մասնագիտական կրթությունը ստացել է Թիֆլիսում, ապա Նախիջևանում։ Իր առաջին գործը` «օձերի պայքարը» ծաղկամանը, հենց այնտեղ է ստեղծել ու նվիրել խանի ընտանիքին, ապա ուսումը շարունակել է Կիևում: Եղել է եվրոպական շատ երկրներում: Ճիշտ է` այդ ընթացքում բացակայել է հայրենի Գյումրիից, բայց կապը միշտ պահել է՝ եկել-գնացել է նույնիսկ այն բանից հետո, երբ հայրը որդուն դուրս է արել տանից։

Սոցիալիստական ուսմունքով տարված տղան Ալեքպոլ գալով` հորը՝ առաջին գիլդիայի վաճառականին սկսել է սոցիալիստական ուսմունք, կապիտալիզմ ու մարքսիզմ բացատրել: Հայրը լսել-լսել ու ասել է. «Քո ասածով, փաստորեն, այն ամենը, ինչին հասել եմ, գողությամբ եմ հասել»: Հաջորդ առավոտ ծառան մտել է Սերգեյի սենյակ և փոխանցել հոր խոսքերը։ «Գնա՛, գողի տանն արդար մարդն իրավունք չունի ապրելու»,- ասել է նա ու Սերգեյին փոխանցել մի կապոց, որի մեջ փոխնորդ է եղել ու 40 ռուբլի գումար:

Տունը, որտեղ ծնվել է Սերգեյ Մերկուրովը, 1869 թվականին կառուցել է քանդակագործի պապը՝ Ֆյոդր Մերկուրովը:

Մերկուրովը ծնվել է Ալեքսանդրապոլում 1881 թվականին նոյեմբերի 7-ին Կարինից գաղթած վաճառական Դմիտրի Ֆեոդորի և Պարֆենա Քրիստաֆորի Մերկուրովների ընտանիքում: Չնայած պաշտոնական փաստաթղթերում նշված է, որ Մերկուրովները հույն են, բայց քանդակագործը միշտ նշել է իր հայկական ծագումը, ավելին` նա հունարեն ոչ մի բառ չի իմացել, բայց շատ լավ խոսել է հայերեն, այն էլ` բարբառով: Նախնական ու արհեստագործական կրթությունը ևս ապագա քանդակագործը ստացել է Ալեքսանդրապոլում (այժմ` Գյումրի):

Քանդակագործը 1950 թվականին, որպես տան միակ ժառանգ, կառույցը նվիրել է քաղաքին, իսկ 1984 թվականին այստեղ բացվել է քանդակագործի տուն-թանգարանը: Թանգարանում ցուցադրված են Մերկուրովի աշխատանքները, նրա փաստաթղթերն ու անձնական իրերը: Ցուցադրության մեջ առանձնահատուկ տեղ են գրավում ճանաչված մարդկանց՝ Լև Տոլստոյի, Հովհաննես Թումանյանի, Խրիմյան Հայրիկի, Վլադիմիր Լենինի, Ալբերտ Էյնշտեյնի և ուրիշների հետմահու դիմակները: Հենց այս թանգարանում է պահվում նաև հենց նրա` քանդակագործի հետմահու դիմակը, որը ստեղծել է նրա աշակերտներից մեկը։

#Գիտեքթե #արվեստ #արձան #Հայաստան